De strijd rond de bijenkasten is er momenteel een op leven en dood. Want zowel de Europese hoornaar (EH) als de Aziatische hoornaar (AH) hebben hun weg naar onze bijenstal. Na jaren van betrekkelijke afwezigheid zijn ze er nu dus allebei.
De Europese hoornaar.
Uiterlijke kenmerken:
De EH is een forse wesp die tot 25mm groot kan zijn (de koningin kan 35mm groot worden).
Het lichaam is roodachtig en het gele achterlijf is zwart gestreept. De poten zijn rood.
Vlieggedrag voor de bijenkast:
De EH heeft een ‘houterige’ manier van vliegen: hij mist wat behendigheid en doelgerichtheid. Hij jaagt achter zijn prooi aan, en je ziet hem steeds van beoogd slachtoffer wisselen.
De reactie van de bijenkolonie:
Landt een EH op een zeer dun bevolkte vliegplank om zijn prooi te grijpen, dan is er een kans dat dit lukt. Maar het is ook mogelijk dat het bijtje zo assertief is dat deze de EH weer verjaagt.
Landt een EH op een druk bevolkte vliegplank, dan reageren de bijen als een geheel op deze bekende natuurlijke vijand: ze duiken er met z’n allen op om de vijand aan stukken te scheuren en van de vliegplank af te werken. Het is duidelijk dat er een ontwikkeld afweermechanisme aanwezig is.
De Aziatische hoornaar.
Uiterlijke kenmerken:
De AH is iets kleiner dan de EH met een maximale grootte van 22mm (de koningin kan 30mm groot worden).
Het lichaam is zwart en op het zwarte achterlijf is een enkele gele band waar te nemen. De poten zijn zwart met gele uiteinden.
Vlieggedrag voor de bijenkast:
De AH positioneert zich een klein stukje voor de vliegplank, en gaat daar stil in de lucht hangen. Wanneer een bij terugkeert naar de vliegplank, wordt geprobeerd deze met de kaken en gestrekte poten uit de lucht te vangen. Mislukt dit, dan blijft de AH op de zelfde plek op een volgende terugkerende bij wachten.
De reactie van een bijenkolonie:
De bijen reageren wat trager op een uit de lucht gemepte en ‘versufte’ AH die op de vliegplank gelegd wordt: een klein beetje afwachtend observeren ze de situatie. Vervolgens duiken ze er met z’n allen bovenop, wordt er flink getrokken en geduwd en wordt de ongewenste bezoeker van de vliegplank afgewerkt.
De initiële aarzeling lijkt aan te geven dat de bijen duidelijk aan deze nieuwe soort moeten wennen. Ze gaan niet meteen tot de aanval over, wat een logische reactie lijkt op de aanwezigheid van een vijand. Willen ze alleen de vliegplank schoon houden? Het is duidelijk dat de bijen nog moeten wennen aan deze nieuwe vijand.
Wat te doen als je hoornaars (individueel of een nest) ziet:
De Europese hoornaar is inheems en voedt zich met een diversiteit van insecten, waaronder ook bijen. Ze zijn onderdeel van de voedselketen en hoeven om die reden niet geruimd te worden.
Ze zijn niet agressief en bij een nest hoef je niet bang te zijn, mits het niet verstoord wordt.
De Aziatische hoornaar is invasie en komt van oorsprong niet in Nederland voor. Hij voedt zich voornamelijk met bijen, waardoor deze soort een bedreiging voor de bestuiving van gewassen kan gaan vormen als ze te talrijk wordt. Imkers maken inzichtelijk wat de gevolgen zijn voor de bijenkasten, maar ook de solitaire bijen worden bedreigd door deze agressieve jager.
Spot je een Aziatische hoornaar, dan kun je deze (bij voorkeur met foto) invoeren op Waarneming.nl. Wanneer geverifieerd is dat het inderdaad om de invasieve variant gaat, dan wordt er tot actie overgegaan.
Dit is gedaan met de waarneming van de AH in het Wasven, en op Hoe wordt een nest van de aziatische hoornaar opgeruimd is te lezen hoe het nest is gelokaliseerd en geruimd.
Voor meer informatie over de Aziatische hoornaar: Kennis centrum Aziatische hoornaar
Tekst: Jack Verhulst & Cathy Grootenboer (imkers Wasven) & Patrick Spruytenburg.
Foto’s: Patrick Spruytenburg.
Het artikel is gebaseerd op observaties van Patrick gedurende het vastleggen van de gebeurtenissen voor de bijenkasten.
